Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc

Formativ qiymətləndirmə 
Formativ qiymətləndirmə ayrı-ayrı mövzu və ya tədris 
vahidlərinin mənimsənilməsi ilə bağlı fəaliyyət haqqında 
116
məlumat toplamaq məqsədi ilə aparılır. Bunun üçün əvvəlcədən 
hazırlanmış qiymətləndirmə vasitələrindən istifadə olunur.
Formativ qiymətləndirmə gündəlik dərs prosesində 
həyata keçirilir. Təlim prosesində şagirdin fəaliyyətini izləmək 
məqsədi ilə müəllim müntəzəm olaraq monitorinqlər aparır. Bu 
monitorinqlər vasitəsilə şagirdin zəif və güclü tərəfləri aşkar 
edilir, ehtiyacları öyrənilir, uğur qazana bilməməsinin səbəbləri 
müəyyən olunur və onun inkişafının təmin olunması, tədrisin 
keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün zəruri tədbirlər həyata keçirilir.
Beləliklə, bu sistem hər bir şagirdin inkişafı və təlimi 
üçün əlverişli şərait yaradır, eyni zamanda uğur qazana bilməyən 
şagirdlər əlavə köməklə təmin olunur. Müəllim şagirdin 
fəaliyyətini izləməklə valideynlərə onların irəliləyişi və inkişafı 
haqqında məlumatlar verir.
Formativ qiymətləndirmə zamanı istifadə olunan 
vasitələr seçilərkən qarşıya qoyulan təlim məqsədləri (şagird 
nəyə nail olmalıdır) nəzərə alınır. 
Müəllim tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün vaxt 
müəyyənləşdirərkən təlim nəticələrinin qısa, orta və ya 
uzunmüddətli olduğunu, istifadə etdiyi vasitələri və şagirdlərin 
sayını nəzərə alır.
Formativ qiymətləndirmə məlumatlarından aşağıdakı 
məqsədlərlə istifadə olunur: 
- tədris və təlim prosesini yaxşılaşdırmaq və 
dəyişdirmək; 
- işin təşkilini planlaşdırmaq və metodları 
təkmilləşdirmək; 
-şagirdlərin nailiyyətləri haqqında məlumata sahib 
olmaq; 
-hesabat hazırlamaq. 
Formativ qiymətləndirmə zamanı, adətən, aşağıdakı 
metodlardan istifadə olunur: 

---

117 
Müşahidə. Müşahidə şagirdin fəaliyyətini izləməyi və 
ya onun danışığına, oxumasına və məsələləri müzakirə etməsinə 
qulaq asmağı nəzərdə tutur. Təsadüfi şəraitdə baş verən və tədris 
təlim prosesindəki irəliləyişlər üçün əhəmiyyət kəsb edən 
müşahidələr təsadüfi müşahidələr adlanır. Sistematik müşahi-
dələr isə bir qrup şagirdin fəaliyyətinin müəyyən məqsədlər üçün 
izlənilməsidir.
Özünüqiymətləndirmə. Şagirdin qiymətləndirmə prose-
sinə cəlb olunması təlim prosesinin çox vacib hissəsini təşkil 
edir. şagirdlər öz nailiyyətləri üçün məsul olurlar. Onların öz 
işləri haqqında düşünə bilmələri üçün müəllimlər təlim 
məqsədlərini çatdırmaqla, müvəffəqiyyətin nümayiş etdirilməsi 
üçün tələb olunan meyarları birgə müəyyənləşdirməklə onlara 
kömək edə bilər.
Fəaliyyətin qiymətləndirilməsi. Bu zaman şagirdlər 
öyrəndiklərini nümayiş etdirmək üçün fəaliyyətlər həyata 
keçirirlər. fəaliyyətin qiymətləndirilməsi aşağıdakı sahələr üzrə 
şagirdin öyrəndiklərini müəyyənləşdirmək üçün məqsədəuy-
ğundur: 
Kommunikativ (ünsiyyət) bacarıqlar oxu, yazı və 
danışma. 
Psixomotor bacarıqlar (qayçı ilə kəsmə. Yapma). 
Atletik bacarıqlar (tullanma, topu atma, üzmə). 
Anlayışın mənimsənilməsi (həmin anlayışı real 
məsələlərdə tətbiq etmə). 
Emosional xüsusiyyətlər (qrupda əməkdaşlıq etmə, 
qaydalara əməl etmə, özünənəzarət). 
Manipulyativ vərdişlər (əl hərəkətləri və s.). Digərlərinə 
qarşı münasibət (davranış) və emosional reaksiya. 
Müsahibələr. Şagirdlərin nə düşündüyünü öyrənmək 
üçün onlara sual vermək həm zəruri, həm də faydalıdır. Qeyri-
formal sual-cavab üçün müəllim hər hansı fəaliyyəti ilə bağlı 
şagirdlərə aşağıdakı kimi suallar verə bilər: 
118
- O, nəticəni necə əldə edib? 
- Nə üçün problemlə üzləşib? və s.
Yazılı sorğu. Buraya suallara, məsələyə, test və 
tapşırıqlara yazılı cavab vermək, layihə, referat işləri hazırlamaq, 
müqayisə cədvəllərini doldurmaq, şagirdlərin bir-birinin yazı 
işlərinə rəy verməsi, yoxlama və reytinq vərəqini doldurmaq, 
nəzarətli yazı işi yazmaq və s. aiddir.
Kağız üzərindəki tapşırıqlar. Şagirdlər suallara və ya 
problemlərə dair öz cavablarını yazırlar. Suallar və ya tapşırıqlar 
müəllimlər və eləcə də dərslik müəllifləri tərəfindən hazırlana 
bilər. Kağız-qələm vasitəsilə məlumat toplanması üçün iki metod 
mövcuddur: 
*Təchizat metodu. 
*Seçmə metodu. 
Təchizat metodu şagirddən verilmiş suala cavab 
verməyi tələb edir: 
*inşa ilə bağlı suallar; 
*qısa cavablı və ya açıq suallar; 
*layihə işləri 
Seçmə metodunda şagirddən verilmiş variantların 
içərisindən düzgün cavabı seçmək tələb olunur: 
*çoxseçimli; 
*səhv-düz; 
*uzlaşdırma ilə bağlı suallar.