Alevi İslam iLMİhali

RAMAZAN ORUCUNUN FARZ OLMASININ ŞARTLARI

Ramazan ayının orucu bir insana ancak bazı şartlar dâhilinde farzdır. Bu şartlar ise şunlardır:

1-Akıllı olmak: Ramazan ayı orucu aklı başında, deli olmayan iyi ile kötüyü birbirinden ayırabilen, örfen (halkın genel anlayışına ve İslâmî ölçülere göre) “akıllıdır” denilen her Müslüman’a farzdır.

2-Bulûğ çağına ulaşmış olmak: Namaz bahsinde açıklandığı üzere, kızlarda hayız görme, erkeklerde ise ihtilâm olma yaşı (bölgelere göre bu yaşlar farklı olabilir.) ile birlikte oruç tutmak farz olur. Yalnız, bu yaşa henüz erişmemiş çocuklara alıştırmak ve teşvîk amacıyla ara ara bir kaç orucun tutturulması iyidir.

3-Yolcu olmayıp, mukîm olmak: Ehl-i Beyt yolu’na göre, gidiş-dönüşü toplam 48 (kırk sekiz ) km. mesâfe olan yolculukta oruç tutulmaz. Bu yapılan yolculuğun meslek icâbı veyahut harâm amaçlarla olmaması gerekir.

4-Sağlıklı olup, hasta veya oruca dayanamayacak kadar yaşlı olmamak: Orucun tutulması hâlinde bedenen hastalığa dûçar olan, inançlı ve sâlih amelli bir doktorun “oruç tutmamalısın.” emrine muhâtap olan bir hastaya oruç farz değildir.

Aşırı şekilde meşakkate uğrayan yaşlı insanlara da oruç tutmak farz olmayıp, ileride belirtileceği üzere amel ederler.

5-Bayanlar da, hayız ve lohusa halinde olmamak: Bayanlar, âdet günleri ve lohusalık zamanlarına denk gelen Ramazan ayının orucunu tutmazlar, bu oruçlarını temizlendikten sonra kaza ederler. Bu, hemen hemen bütün Sünnî mezheplerle Ehl-i Beyt’in seçkin şahsiyetlerinin ortak yaklaşımıdır.

Hâmile olan, çocuk emziren kadınlara ise oruç tutmaları kendilerine veya çocuklarına zararlı olacak ise oruç tutmak farz değildir. Sonra tutamadıkları oruçları kazâ etmeleri gerekir.

RAMAZAN AYI NASIL TESBÎT EDİLİR?

Ramazan ayının girdiği bir kaç şekilde tesbît edilir:

● İnsanın kendisi Ramazan hilâlini görürse.

● Halk arasında Ramazan ayı hilâlinin görüldüğünün apaçık bir şekilde yayılması ile.

● Ramazan ayı hilâlinin görüldüğüne Müslüman iki âdil kişi tanıklık ederse.

● Ramazan ayının başladığı veya bittiğinin Kur’ân ve Ehl-i Beyt bağlısı takvâlı İslâm hâkimi, halîfesi tarafından açıklanması ile. (Hatalı açıklama yapıldığı bilinirse uyulmaz.)

● Bir önceki aydan otuz günün geçmesi ile. Zira, kamerî aylar otuz günden fazla olmaz.

Ayın girdiği tesbît edilemez ve bu konuda bir şüphe vâki olursa Ramazan ayı niyetiyle oruç tutulmamalıdır. Şaban ayının sonu niyetiyle sünnet oruca niyet edilir. Daha sonra Ramazan ayının o gün girdiği öğrenilirse tutulan oruç Ramazan’dan hesâp edilir. ^294[294]

Kimi zamanlar Müslüman’lar arasında hilâlin görülmesi Ramazan orucunun başlaması ve bayram yapılması hususunda bir takım anlaşmazlıklar, ihtilaflar ve farklı uygulamalar görülmektedir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında yapılacak olan; ortalığı yaygaraya vermeden, toplumda yanlış anlaşılabilecek hal ve hareketlerden kaçınmak, ihlâs ve samîmiyet ile Allâh’a yönelmektir. Kalb hangi uygulamaya yönelmiş ve mutmain olmuş ise diğer Müslüman kardeşlerinin amel ve niyetlerini zedelemeden, halk ile gereksiz çatışma ve ihtilâfa girmeden ameller icrâ edilmeli, sun î ve ayrıntı konularda karışıklığa meydan verilmemelidir.

ORUÇTA NİYET

Niyet; Bir şey için karar vermek, bir şeye yönelmektir. Bu amel kalbde gerçekleşerek amele yansıdığı gibi, dil ile de ifâde edilir. Niyetsiz yapılan hiç bir amelin değeri yoktur. Oruç da yalnız ve yalnız Allâh’a yakınlaşmak amacıyla tutulur. Bir kimsenin kalben Allâh rızâsı için oruç tutmaya niyet ederek orucu bozan davranışlardan kaçınması yeterlidir. Dil ile de niyeti ifâde etmek sünnet ve güzel bir davranıştır. Ramazan ayı orucunda her gece yarınki oruç için niyetlenilebileceği gibi, ayın ilk gününde bir ay boyunca tutulacak oruç için de niyetlenilebilir. Ramazan ayının orucuna sabah ezânı vaktine kadar niyetlenmiş olmak gerekmektedir. Ancak bir kimse sabah ezânından oruca niyet etmeden uyur da öğleden önce uyanırsa niyetini yapabilir. Öğleden sonra uyanırsa farz oruca niyet edemez.

Sünnet oruçlarda ise niyet etme vakti, gecenin evvelinden güneşin batışına niyet edecek bir zaman kalıncaya kadardır.

Ramazan ayı olduğu bilindiği halde Ramazandan başka bir oruca niyetlenilirse, o, ne Ramazan orucu sayılır, ne de niyetlenilen oruç sayılır. Bâtıl , geçersiz bir amel olur.

ORUÇ İLE İLGİLİ EHL-İ BEYT’TEN BUYRUKLAR

Hakkın yılmaz savunucusu İmâm Cafer Sâdık @ buyurdular; “Kim bir oruçluya iftar ettirirse, oruçlu gibi sevâp alır.”^295[295]

İlmin membaı İmâm Muhammed Bâkır @ buyurdular; “(Ramazan ayı için) Hilâli gördünüz mü oruca başlayın, (Şevvâl’in) hilâlini gördüğünüzde de bayram yapın. Hilâli görmek ise, zan ve tahmin ile olmaz. On kişilik bir topluluktan birisi işte hilâl der de diğer dokuzu da hilâli göremezlerse bu görmek değildir. Birinin gördüğünü bin de görmeli ki hilâl görülmüş olsun.”^296[296]

İmâm Cafer Sâdık @ buyurdular; “Oruç, yalnızca yemekten, içmekten uzak kalmak demek değildir. Hz. Meryem’e denildi ki; “...Ben Rahman’a bir savm (oruç) adadım...de!” [Meryem (19): 26] Buradaki oruç susmaktır. Susma orucudur. Siz de oruç tuttuğunuz zaman dillerinize sahip olun. Gözlerinizi haramdan koruyun. Birbirinizle çekişmeyin. Birbirinize haset etmeyin. Bir gün Resûlullâh @ oruçlu bir kadının hizmetçisine sövdüğünü duydu. O kadını çağırarak yemek yemesini istedi. Kadın dedi: “Ben oruçluyum.” Resûlullâh da @ bunun üzerine buyurdular; “Sen ki hizmetçine sövüyorsun, nasıl oruçlu olabilirsin? Oruç yalnız yemek ve içmekle mi ilgilidir?” Devamla, İmâm Cafer Sâdık @ buyurdular; “Oruç tuttuğunda kulağın ve gözün de haramlara ve diğer kötü şeylere karşı oruçlu olsun. Gösterişi ve elinizin altındakilere eziyet etmeyi terkedin. Orucun izi, vakârı görünsün. Oruçlu günün oruçsuz günün gibi olmasın.”^297[297]

Ehl-i Beyt İmâmlarının @ Cedleri Resûlullâh’tan @ naklettiklerine göre, O (s.a.a.) buyurdular; “Bir sâlih kul, kendisine hakâret, küfür edilir de, o kimse oruçlu olduğu halde ‘Ben oruçluyum. Allâh’ın selâmeti üzerine olsun. Senin bana sövdüğün gibi ben de sana sövmeyeceğim.’ dese, Allâh da; ‘Kulum oruç ile bir kimsenin şerrinden kendisini uzak kıldı. Ben de onu ateşten uzak kıldım.’ der.” ^298[298]

Fârûk-u Ekber Ali el-Murtazâ @ buyurdular; “Ramazan ayında istiğfâr, af dileme ve duâyı arttırın. Zîrâ, duâ ile belâlar sizden uzaklaşır, istiğfâr ile de günahlarınız silinir.”^299[299]

İmâmlar İmâmı, Nebîler ve Resuller serdârı, Fahr-i Kâinât @ buyurdular; “Sahur yemeği berekettir. Ümmetim bir hurma yemekle bile olsa sahuru terketmesin.”^300[300]

İmâm Cafer Sâdık’a @ soruldu; “Hayızlı iken orucunu tutmayan bir bayan daha sonra kazâsını yapar mı? Buyurdular @; “Hayır.” Soruldu: “Bu neden böyledir?” İmâm @ arz ettiler; “İlk defa kıyas yapan İblis’tir.”^301[301] (Yani; bu peygamberimizin @ uygulamasıdır. Şerîatın bir hükmüdür. Kafana göre akıl yürütme. Sonra bâtıl kıyaslar yaparak helâk olursun.)

Ehl-i Beyt İmâmlarına @;“Kız ve erkek çocukları kaç yaşından itibâren oruç tutmalıdırlar?” diye sorulduğunda, buyurdular @; “Alıştırmak amacıyla öğleye kadar oruç tutturulur, sonra iftar ettirilir. Oruca dayanabilirlerse tutarlar. Üzerlerine orucun farz olması ise; erkeğin ihtilâmı (hamamcı olması), kızın da âdet görmesiyle başlar. Ayrıca kız çocuğunun âdet görmesiyle birlikte baş örtüsü takması (El, ayak, ve yüz hariç bütün bedenini örtmesi) da farz olur...”^302[302]

Kutbu’l evliyâ İmâm Cafer Sâdık’a @; “...Şafağın siyah ipliği beyaz ipliğinden ayırt edilinceye kadar yiyin, için, sonra tâ gece oluncaya kadar orucu tamamlayın...” [Bakara (2): 187] âyetindeki siyah iplikle beyaz ipliğin ne olduğu sorulduğunda, buyurdular @; “Bundan maksat, gündüzün aydınlığı ile gecenin karanlığının birbirinden ayırt edilme vaktidir.”^303[303]

Yine İmâm Cafer Sâdık’a @; “...Oruç tutmamayı gerektiren hastalığın sınırı nedir?” diye sorulduğunda, buyurdular @; “Her insan kendi nefsinin neye gücü yetip, yetmeyeceğini bilir. Kendi kendinin gözetmenidir.”^304[304]

Ehl-i Beyt İmâmlarından @ nakledildiğine göre Resûlullâh “Oruç tuttuğunda iftarını bulabilirse hurma veya tatlı bir şey ile yapar, yoksa su ile iftar ederdi.”^305[305]