Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

DARÜLFÜNUN

19. yy'da İstanbul'da kurulmuş yüksek-eğitim müessesesi.

Osmanlılarda görülen Batı'ya yöneliş, bilim ve eğitim anlayışında meydana gelen değişmeler, 19. yy'ın ortalarına doğru medreselerin dahil edilmediği yeni bir eğitim modeli ortaya çıkarmıştır. Bu modelde yüksekeğitimde Darülfünun adlı yeni bir müessese kurma teşebbüsü i-le karşı karşıya kalınmıştır.

Darülfünun fikri, Tanzimat devrinde halkın eğitimi meselesi içerisinde ele a-

hnrmştır. Daha çok her türlü bilimin okutulacağı bir müessese olarak düşünülmüştür. 1845'te "Meclis-i Muvakkat" adında geçici bir maarif meclisi kurulmuştur. Bu meclis Osmanlı eğitim reformunun temel kaidelerini tespit etmiş ve eğitini sistemini ilk, orta ve yüksek eğitim olarak üçe ayırmıştır. Darülfünun yük-sekeğitim programında yer almıştır. Geçici meclis, eğitim işlerini takip etmek üzere "Meclis-i Maarif-i Umumiye" adında bir daimi meclisin kurulmasını da öngörmüştür.

1846'da faaliyetlerine başlayan bu daimi meclis, Darülfünun kurulması yolunda ilk adımı atmıştır. Öngörülen ilk hedef devlet hizmetini iyi bir şekilde yürütecek memur yetiştirmekti. Ayrıca Darülfünun bütün masraflarının devlet tarafından karşılanacağı, talebelerin gece ve gündüz barınabilecekleri, çalışabilecekleri bir yer olarak düşünülmüştü. Bunun üzerine Fossati kardeşlerle bir anlaşma yapılarak, Darülfünun için Aya-sofya yakınında büyük bir bina inşaası-na girişildi (bak. Darülfünun binası).

Daimi meclisçe alınan bir kararla, Da-rülfünun'da okutulmak üzere ders kitapları hazırlamak üzere 1851'de Encümen-i Dâniş adlı bir kurum oluşturulmuştur. Ancak bu kurum kendisinden beklenen vazifeyi yerine getirememiş ve Darülfünun açıldığında burada okutulmak üzere hazırlanmış tek bir eser dahi bulunamamıştır. 1863'te dönemin sadrazamı Keçeci-zade Fuad Paşa Darülfünun binasının tamamlanmasını beklemeden, bitmiş olan bazı odalarında, halka açık serbest konferans şeklinde derslere başlanmasını uygun görmüştür. 13 Ocak 1863'te Edhem Paşa'nın nezareti altında kimyager Derviş Paşa'nın fizik ve kimyaya dair konuşmasıyla Darülfünun eğitime başlamıştır. Büyük bir alaka uyandıran bu konferanslar, halk ve devlet ileri gelenleri tarafından takip edilmiştir. 1863 yılı boyunca, fizik, kimya, tabii bilimler, tarih ve coğrafya konularında serbest dersler verilmiştir.

Darülfünun için yapılan binanın inşaatı bittiğinde de Darülfünun'un ihtiyacından fazla olduğu düşünülerek Maliye Ne-zareti'ne tahsis edilmiş ve Darülfünun i-çin yeni ve daha küçük bir binanın inşası kararlaştırılmıştır. II. Mahmud Türbesi yanındaki mirî fırın yıkılarak yanındaki arsa da dahil edilerek, ikinci Darülfünun binası (bugün Basın Müzesi olarak kullanılmaktadır) inşa edilmiştir. Bu esnada derslere geçici olarak kiralanan Çember-litaş civarında Atik Ali Paşa Camii karşısındaki Nuri Paşa Konağı'nda devam e-dilmiştir. Ancak 8 Eylül 1865'te çıkan büyük Hocapaşa yangınında, muhtemelen bu konağın da yanması, Darülfünun' un tatiline sebep olmuştur.

1869'da ikinci Darülfünun binasının inşası tamamlanarak Darülfünun derslerine burada devam edilmesi kararlaştırılmıştır. Aynı yıl Saivet Paşa'nın maarif nazırlığı sırasında hazırlanan "Maarif-i Umumiye Nizamnamesi" ile ilk defa Batı sis-