Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

ÇORLULUZADELER

Türk siyasetine ve kültürüne çok sayıda aydın insan yetiştiren İstanbullu aile.

Aileye adını veren Çorlulu Silahdar Ali Paşa (1670-1711) Mora'dan Çorlu'ya göçen bir ailenin çocuğuydu. Üstün yetenekleriyle dikkati çekti. Enderun'da yetişti. II. Ahmed döneminde (1691-1695) Seferli Koğuşu'ndan hasodaya geçti. II. Mustafa'nın (hd 1695-1703) silahdarı oldu. Kendisine 1703'te vezirlik verildi. Enderun ve saray hizmetlerine ilişkin bir nizamname (tüzük) hazırladı. Uzun süre Edirne'de görev yapan merkezi örgütün, III. Ahmed'le (hd 1703-1730) İstanbul'a dönmesi sırasında Edirne'de kaymakam olarak kaldı. 1704'te Halep valiliğine atandı. O yıl rikâb kaymakamı olarak İstanbul'a döndü. Fakat Trablus beylerbeyliği verilerek başkentten uzaklaştırıldı. Kubbe veziri olarak İstanbul'a gelince ikinci kez rikâb kaymakamı oldu. 1706' da sadrazamlığa atandı. Kamu bütçesin-

de ıslahat öngörerek giderleri kısmaya çalıştı. Geleneksel dış politikayı izleyerek Rusya'ya karşı Lehistan'la anlaştı. 1708' de II. Mustafa'nın kızı Emine Sultan'la evlendi. 1710'da azledilerek ilkin Kefe Eyaleti'ne atandıysa da yoldan çevrilip Midilli'ye sürüldü. Orada idam edildi. Kesilen başı İstanbul'a getirilerek türbesine gömüldü.

Ali Paşa, İstanbul'un imarına hizmet etmişti. Kalıcı ve büyük eserlere tutkundu. Boğaziçi'ndeki en güzel yalı onundu. İstanbul'daki adını taşıyan iki camii, Çar-şıkapı'da ve Kasımpaşa'dadır. Ayrıca bir hamamı, üç çeşmesi, bir kütüphanesi ve imareti ile bir darülhadisi vardır. Ordunun donatımına, modern silah ve mühimmat imaline önem vermiş, döneminde üretilen cephane ve silah, 1711'deki Prut Savaşı ile sonraki Avusturya ve Rusya ile olan savaşlarda kullanılmıştır.

Çorluluzadeler, Ali Paşa'nın iki kızı ile oğlu İbrahim Beyle (ö. 1712) sürmüştür. Muhsinzade Abdullah ve Sadrazam Muhsinzade Mehmed Paşa (ö. 1744), Ali Paşa'nın kızından torunlarıdır. İbrahim Bey'in soyundan gelen Çorluluzadeler 18. ve 19. yy'larda Ali Paşa Vakfı mütevelliliği ve çeşitli kamu görevleri yapmışlardır. Bu aileden yetişen ilk diplomat Neş'et Bey'dir (ö. 1889). Atina maslahatgüzarlığı yapan Neş'et Bey'in kardeşi Aziz bey (ö. 1874) ise Divan-ı Muhasebat üyesiydi. Aziz Bey'in oğlu ünlü şarkı bestecisi, tarihçi ve devlet adamı Mahmud Celaleddin Paşa (1839-1899) anne tarafından da Çorluluzadeler'e mensuptu. Oğulları arasında Paris Büyükelçisi Salih Münir Paşa (1859-1939) ile ünlü şarkı bestecisi Şemseddin Ziya (1882-1925) vardır. Şemseddin Ziya Bey'in o-ğullarından Melih Esenbel (d. 1915) büyükelçiliklerde bulunmuş, dışişleri bakanlığı yapmıştır. Aile, İstanbul'un öteki birçok seçkin ailesiyle de kız alıp vererek akrabalık kurmuştur. Menemenliza-deler, Edhem Paşazadeler, Köse Raif Paşazadeler, Samipaşazadeler bunlardandır.

NECDET SAKAOGLU