Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc

Tədqiqat sualı: Ç səsi və hərfinin hansı xüsusiyyətləri 
var? 
M. – (Ç) səsi necə səsdir? 
Ş. – Samit səsdir. 
M. – Nə üçün (ç) səsi samit sədir?
Ş. – Çünki asanlıqla uzanmır. 
M. – (Ç) səsi sözün hansı hissələrində işlənir?  
Ş. – Əvvəlində, ortasında, axırında (çay, aşar, çin, saç).
M. – “Ç” hərfi keçdiyimiz hərflərdən hansına oxşayır? 
Ş. – “C” hərfinə.
Tədqiqatın aparılması 
1. Dərslikdən istifadə etməklə siniflə iş aparmaq. 
2. “Ç” hərfinə aid verilmiş sözlərin müəllim tərəfindən 
oxunması, çətin sözlərin aydınlaşdırılması. 
3. “Samur çayı” və “arabanın çarxı” söz 
birləşmələrindən cümlə qurmaq. 
Samur çayı sürətlə axırdı.
Arabanın arxa çarxı sınmışdır. 
“Çalmaq” sözünün 3 mənada işlənməsi dərslikdəki 
şəkillər əsasında açıqlanır: Fit çalmaq, ot çalmaq, əl çalmaq. 
4. “Ç” və “C” hərflərinin oxşarlığını müəyyənləşdirmək 
məqsədi ilə kəsmə əlifbadan istifadə edilir. 
Çin, aç, uç, saç sözləri düzüm taxtasında şagirdlər 
tərəfindən düzülür. Sonra isə digər şagirdlər tərəfindən düzülür. 
Sonra isə digər şagirdlər tərəfindən həmin sözlərdəki “ç” hərfini 
“c” hərfi ilə dəyişib (cin, aç, uc, sac) yeni sözlər alırlar. 

---

83 
Beləliklə, (ç) səsinin (c) səsindən nə ilə fərqləndiyi şagirdlərə 
izah olunur: 
M. – Çiçək və cücə şəkillərinə baxın. Onlar bir-birindən 
nə ilə fərqlənirlər? 
Ş. – Çiçək bitkidir, cücə isə quşdur. 
M.- Çiçək nə edir? 
Ş. – Ləçəklənir, çiçək açır. 
M. – Bəs cücə nə edir? 
Ş. – Cücə cikkildəyir, dənləyir. 
M. – Baxın, uşaqlar, “çiçək” sözündə (ç), cücə sözündə 
isə (c) səsi eşidilir. Çiçək cücədən fərqləndiyi kimi “ç” hərfi də 
“c” hərfindən fərqlənir.
 
Nəticə və ümumiləşdirmə 
Şagirdlərin diqqətini tədqiqat sualına yönəldərək qeyd 
edirəm ki, samit səslər sait səslərə qoşulduqda heca əmələ 
gətirirlər. Hecalar birləşib sözlər əmələ gətirir. Cümlə sözlərin 
birləşməsindən əmələ gəlir.