Manu’alii A/H/Funca Dudhaa-2003

-‘comparative advantege’ fi kkf Funca dudhaa keesatti dabala dudhaa

6. 
   Xinxaala gabaa dhumaa fi dorgomtumaa
   

Tartiiba Hojilee Gurguddoo sochii hojii kana keessatti hammataman

• 
  ‘unmet market dd’
  
• 
  ‘trend’
  

• 
  ‘Grouth potential’ and so on
  

7. 
   Haala Bulchiinsa garee ‘value chain’ii omishichaa qorachuu
   
8. 
   Hirmaatoota sadarkaa sadarkaa irratti jiran, Gahee isaanii bahuuirratti haala jiru, rakkoolee, madda, fala, carraa, tarkaanfii, qaama, gahee isaanii qorachuu (adda baasuu)
   
9. 
   Bu'aa qorannoo jalqabaa qindeessuu fi mareen gabbisuu
   

Tartiiba Hojilee Gurguddoo sochii hojii kana keessatti hammataman

• 
  Gabaasa qorannoo jalqabaa qindeessuu
  
• 
  Ragaa barbaachisuu guuruu, qindeessuu fi xiinxaluu
  
• 
  sagantaa waltajjii maree qopheessuu fi waamicha dabarsuu
  
• 
  Bu'aa qorannoo dhiyeessuu
  
• 
  yaada fudhachuu
  
• 
  qaawwaa qorannicha adda baasuu
  
• 
  qaawwa duuchuuf ragaalee guuramuu qaban adda baasuu
  
• 
  Hirmaattota waltajjii maree adda baasuu
  

14.2. Foyaainsa funca dudhaa (V.C up-greding)

Tartiiba Hojilee gurguddoo sochii hojii Foyaainsa funca dudhaa (V.C up-greding)

1. 
   Tarsimoo foyaainsaa qopheessuu
   
2. 
   Hirmaatoota funca dudhatiif Deegarsa teeknikaa keenuu
   
3. 
   Garee ijoo walitti hidhamiinsa gabaa omishichaa hordofu Naannootti hundeessuu
   

Chaarti Yaa'insa Sochii Hojii 'Qorannoo Funca Dudhaa Gabaa Gaggeessu''

Lakk	Hojiiwwan raawwataman
	Foyaainsa funca dudhaa (V.C up-greding)
	Tarsimoo foyaainsaa qopheessuu.
	’SWOT analysis’ gaggeefamee bu’ureefachuu dhan tarsimoo foyaa’insaa qopheessuu.
	Hirmaatoota funca dudhaa waliin mariachuu
	Tarsimoo xumuraa qopheessuu
	Garee ijoo walitti hidhamiinsa gabaa omishichaa hordofu Naannootti hundeessuu
	Qaamolee hirmaatan adda baasuu
	Hojimaata qopheessuu
	waltajjii maree qopheessuun maree gaggeessuu
	karoora hojii hordoffii sadarkaa naannoo qopheessuu
	Hirmaatoota funca dudhatiif Deegarsa teeknikaa keenuu
	Qaamolee hirmaatan adda baasuu
	Hojimaata qopheessuu
	gahee hojii isaanii adda baasuu
	hubannoo uumuu fi gahee isaanii raawwachuu irratti waliigatee uumuu
	Qophii karoora dhiyeessa omishichaaf haala mijeessuu, hordofuu fi qindeessuu
	waltajjii maree qopheessuun maree gaggeessuu
	sagantaa raawwii qopheessuu

Ibsa Yaa'insa Sochii Hojii 'Qorannoo Funca Dudhaa Gabaa Gaggeessu'

1. 
   Tarsimoo foyaainsaa qopheessuu
   

Tartiiba Hojilee Gurguddoo sochii hojii kana keessatti hammataman

• 
  Tarsimoo xumuraa qopheessuu
  
• 
  Hirmaatoota funca dudhaa waliin mariachuu
  
• 
  ’SWOT analysis’ gaggeefamee bu’ureefachuu dhan tarsimoo foyaa’insaa qopheessuu.
  

2. 
   Hirmaatoota funca dudhatiif Deegarsa teeknikaa keenuu
   

Tartiiba Hojilee Gurguddoo sochii hojii kana keessatti hammataman

• 
  Qaamolee hirmaatan adda baasuu
  
• 
  karoora hojii hordoffii sadarkaa naannoo qopheessuu
  
• 
  waltajjii maree qopheessuun maree gaggeessuu
  
• 
  Hojimaata qopheessuu
  

3. 
   Garee ijoo walitti hidhamiinsa gabaa omishichaa hordofu Naannootti hundeessuu
   

Tartiiba Hojilee Gurguddoo sochii hojii kana keessatti hammataman

• 
  Qaamolee hirmaatan adda baasuu
  
• 
  Hojimaata qopheessuu
  
• 
  gahee hojii isaanii adda baasuu
  
• 
  hubannoo uumuu fi gahee isaanii raawwachuu irratti waliigatee uumuu
  
• 
  Qophii karoora dhiyeessa omishichaaf haala mijeessuu, hordofuu fi qindeessuu
  

• 
  waltajjii maree qopheessuun maree gaggeessuu
  
• 
  sagantaa raawwii qopheessuu
  
• 
  Deegarsa fi Hordofii
  

Tartiiba Hojilee Gurguddoo sochii hojii kana keessatti hammataman

• 
  tarsimoo foyaa’insaa qophaa’ee hojii irratti akka olu deegarsa teeknikaa keenuu
  
• 
  Walitti hidamisa cimaa akka jiraatu fi akka itti fufuu deegarsa keenu
  
• 
  Qoda qabdoota adda addaa waliin ta’u dhan rakkoolee raawwii irratti qunamaniif furmaata keenaa deemuu
  
• 
  Raawwii adeemsa hojichaa hordofuu fi gamaaggamuu
  
• 
  Yaada maamilootaa/qooda qabdootaa sassaabuu, qindeessuu fi xiinxaluu
  
• 
  Gabaasa qindeessuu, tarsiimoo fooyya'iinsaa baasuu, yaada dhiyessuu
  
• 
  Dubbii-deebii sassaabuu fi yaada haaraa AH foyyeessu danda'u dokumantii gochuu
  
• 
  Omishni filatame fi muxannoon argamee akka babal’atu hojjachuu
  
• 
  yaali jalqabaa egalu(pilot test)
  

14. 
    Adeemsa hojii MFDG Hojiiwwan Raawwataman, Yoom Akka Hojjataman Istaandaardii Hojii Fi Bakka Itti Hojjataman
    

Lakk.	Hojiiwwan raawwataman	Yoom akka hojjatamu	Istaandaardii hojii yeroo tokkof (sa’aatiidhaan)	Bakka itti hojjatamu	Kaayyoo diriire
	Qorannoo Funca Dudhaa gaggeessuu	Jalqabaa Waggaa	480 240	Naannoo/Godina/Aanaa	misoomaFuuncaa duudhaa (value chain) omishaalee filataman 25 irratti waggaa 5 keessatti gaggeessudhaan walitt-hidhamiinsii gabaa Omishtoota, Daldaaltootaa fi ittifayyadamtoota jiddutti akka jiraatu mijjeessudhaan, omishtootni gabaa amansiisaa akka argatan taasiisuu. Misooma Fuuncaa duudhaa gabaa (value chain) omishaalee filataman 25 irratti waggaa 5 keessatti gaggeessudhaan walitt-hidhamiinsii gabaa Omishtoota, Daldaaltootaa fi ittifayyadamtoota jiddutti akka jiraatu mijjeessudhaan, omishtootni gabaa amansiisaa akka argatan taasiisuu.
	Omishaalee misoomni Funca Dudhaa ittin gaggeefamuu filachuu. Ulaagaalee filannoo omisha qopheessuu Poteenshaala gabaa biyya keesaa fi biyya alaa xinxaalu dhan, omishaalee Fillannoo misooma funca dudhaatiif dorgoman adda baassuu. Ragaalee barbaachisanii fi burqaalee isaanii adda baasuu Tooftaa ragaa sassaabbii fi qabeenya barbaachisu adda baasuu Ragaa guuru, qindeessuu fi xiinxaluu Bu’aa xinxaala irratti hundaa’un omishaalee madaaluu Omishaalee madaalamaniif sadarkaa keenuu fi filachuu.
	Omishaalee adda bahan irratti xinxaala gaggeesuu.
	Maapii Funca Dudhaa Omishaalee filatamaniif iddoo ittin omishaman (gandaa, aanaa, godina fi kkf) fi gabaa adda baassuu (final product and end market) Saddarkaa funcaa adda addaa irratti hojilee hojjataman adda baassuu (hirmaatoota gabaatiin) Hirmaatoota ijoo funcaa dudhaa adda baassuu (micro level actors) Hirmaatoota funca sadarkaa sadarkaatiin ka’u. Walitti dufeenya funcaa madaalu/xinxaaluu Deegartoota funca dudhaa fi gahee isaanii adda baassuu. Misooma funca dudhaatiif qoda qabdoota haala mija’aa uman adda baasuu Ragaalee sasaabaman qindeesuu Maapii dhumaa qopheesuu	Erga Omishaaleen fiilatame boda Erga Maapii dhumaa qopheesuu boda Erga hirmaatoota funca dudhaa addaan bahe boda Erga Xinxaala haala Dinagdee gaggeeffame boda	240 240 720 480 920	Naannoo/Godina/Aanaa Naannoo/Godina/Aanaa Naannoo/Godina/Aanaa Naannoo/Godina/Aanaa Naannoo/Godina/Aanaa
	Baayinaa fi humna hirmaatoota funca dudhaa adda baassuu. Ragaalee barbaachisanii fi burqaalee isaanii adda baasuu Tooftaa ragaa sassaabbii adda baasuu Ragaa guuru, qindeessuu fi xiinxaluu Bu’aa xinxaala irratti hundaa’un hirmaatoota fi gahee isaanki sadarkaa sadarkaatiin jiran lakkofsaan, dibeentaan fi kkf ka’u.
	Xinxaala haala Dinagdee/ ’Economic Analysis’ Xinxaala Gahee gabaa funca dudhaa Xinxaala omishaa fi itti fayyadama (production and consumption) gaggeessuu Xinxaala al-erge fi al-galee funca dudhaa gaggeessuu. Xinxaala funca dudhaa gahee al-ergee irra qabuu. Funca dudhaa keesatti dabala dudhaa hirmaatootni qaban xinxaaluu. Fayyadamuumaa gahee taphatoota funca dudhaa (pirofitablity) xinxaaluu Ulaagaa safartuulee funca dudhaatiif ka’u. ‘unit cost of production’ ‘labour cost’ ‘comparative advantege’ fi kkf
	Xinxaala gabaa dhumaa fi dorgomtumaa ‘unmet market dd’ ‘trend’ ‘Grouth potential’ and so on.
	Haala Bulchiinsa garee ‘value chain’ ii omishichaa qorachuu
	Hirmaatoota sadarkaa sadarkaa irratti jiran, Gahee isaanii bahuuirratti haala jiru, rakkoolee, madda, fala, carraa, tarkaanfii, qaama, gahee isaanii qorachuu (adda baasuu)
	Bu'aa qorannoo jalqabaa qindeessuu fi mareen gabbisuu Gabaasa qorannoo jalqabaa qindeessuu Hirmaattota waltajjii maree adda baasuu sagantaa waltajjii maree qopheessuu fi waamicha dabarsuu Bu'aa qorannoo dhiyeessuu yaada fudhachuu qaawwaa qorannicha adda baasuu qaawwa duuchuuf ragaalee guuramuu qaban adda baasuu Ragaa barbaachisuu guuruu, qindeessuu fi xiinxaluu
	Foyaainsa funca dudhaa (V.C up-greding)	Erga Bu'aa qorannoo jalqabaa qinda’e fi marii gaggeeffame boda	720	Naannoo/Godina/Aanaa Naannoo/Godina/Aanaa	Misooma Fuuncaa duudhaa (value chain) omishaalee filataman 25 irratti waggaa 5 keessatti gaggeessudhaan walitt-hidhamiinsii gabaa Omishtoota, Daldaaltootaa fi ittifayyadamtoota jiddutti akka jiraatu mijjeessudhaan, omishtootni gabaa amansiisaa akka argatan taasiisuu.
	Tarsimoo foyaainsaa qopheessuu. ’SWOT analysis’ gaggeefamee bu’ureefachuu dhan tarsimoo foyaa’insaa qopheessuu. Hirmaatoota funca dudhaa waliin mariachuu Tarsimoo xumuraa qopheessuu
	Garee ijo walitti hidhamiinsa gabaa omishichaa hordofu Naannootti hundeessuu Qaamolee hirmaatan adda baasuu Hojimaata qopheessuu waltajjii maree qopheessuun maree gaggeessuu karoora hojii hordoffii sadarkaa naannoo qopheessuu
	Hirmaatoota funca dudhatiif Deegarsa teeknikaa keenuu Qaamolee hirmaatan adda baasuu Hojimaata qopheessuu gahee hojii isaanii adda baasuu hubannoo uumuu fi gahee isaanii raawwachuu irratti waliigatee uumuu Qophii karoora dhiyeessa omishichaaf haala mijeessuu, hordofuu fi qindeessuu waltajjii maree qopheessuun maree gaggeessuu sagantaa raawwii qopheessuu	Erga Qaamolee hirmaatan addan bahee boda	1200	Naannoo/Godina/Aanaa
	Deegarsa fi Hordofii	Erga Qaamolee hirmaatan addan bahee boda	480	Naannoo/Godina/Aanaa
	tarsimoo foyaa’insaa qophaa’ee hojii irratti akka olu deegarsa teeknikaa keenuu Walitti hidamisa cimaa akka jiraatu fi akka itti fufuu deegarsa keenu Qoda qabdoota adda addaa waliin ta’u dhan rakkoolee raawwii irratti qunamaniif furmaata keenaa deemuu Raawwii adeemsa hojichaa hordofuu fi gamaaggamuu Yaada maamilootaa/qooda qabdootaa sassaabuu, qindeessuu fi xiinxaluu Gabaasa qindeessuu, tarsiimoo fooyya'iinsaa baasuu, yaada dhiyessuu Dubbii-deebii sassaabuu fi yaada haaraa AH foyyeessu danda'u dokumantii gochuu. Omishni filatame fi muxannoon argamee akka babal’atu hojjachuu,

15. Gamaagama fi Duub - debii

• 
  Qooda fudhatootaa fi hirmaatoota gabaa waliin ta'un, hojiwwaan qabxilee gamaagamaa sochii Adeemsa Hojii baasuu,
  
• 
  Waltajjii gamaagamaa sadarkaa adda addaatti qoppessuu,
  
• 
  Gamaagama Sochii Hojii Adeemsa Hojii Ijo gaggeessu,
  
• 
  Bu'aan hojii gamaagamaa irratti hundaa'un, tarsimoo hojii fula-duraatiif baasuu.