Fakulteti > kafedrasi > fanidan

YECHISHGA 
O’RGATISH 
TEXNOLOGIYASI 
2.1. 4-sinf va
boshlang’ich sinf o’quvchilarida mantiqiy masala yechish 
ko’nikmasini shakllantirish yo’llari....................................................20 
2.2.
Boshlang’ich sinflarda mantiqiy masalalarni o’rganishning 
samarali metodlari………………………..…………………….24 
2.3.
Pedagogik tajriba-sinov natijalari va uning tahlili……………32 
XULOSA ……………………………………………………………..34 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ……………………………35 
 

---

3 
KIRISH 
Mavzuning dolzarbligi. O`zbekiston Respublikasi eng oliy ne`mat bo`lmish 
mustaqillikka erishgandan so`ng, turli sohalarni rivojlantirish pirovardida ta’lim 
sohaga alohida e`tibor qaratdi desam adashmagan bo`laman. Chunki har qanday 
mamlakatning kelajagi uning ta‟lim tizimiga, yuqori malakali kadrlarga bog’liq 
ekanligini barchamiz yaxshi bilamiz. 
Mustaqillik yillarida ta’lim tizimidagi o’zgarishlar ta’lim jarayoni tarkibiy 
qismlarini yangicha tartibda namoyon bo’lishini taqozo etadi. An’anviy ta’lim 
qonuniyatlari va tamoyillariga mos holda yangi tamoyillarga amal qilish, ta‟lim 
metodlarining paydo bo’lishi, ta’lim vositalarining takomillashuvi, ayniqsa ta’limni 
tashkil etishning noan’anaviy shakllari keng ko’lamda joriy etilishi kuzatilmoqda.
1
O’zbekiston respublikasi Prezidentining “O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi 
tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to’g’risidagi 
Farmonida “Uzluksiz ta’lim tizimi mazmunini sifat jihatidan yangilash, 
shuningdek professional kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini 
oshirish, fanlarni o’qitish metodikasini takomillashtirish, ta’lim-tarbiya jarayoniga 
individuallashtirish tamoyillarini bosqichma-bosqich tatbiq etish, xalq ta’limi 
sohasiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va innovatsion 
loyihalarni joriy etish va xalq ta’limi muassasalarining moddiy-texnika bazasini 
mustahkamlash va byudjetdan mablag’ bilan ta’minlashning samaradorligini 
oshirish kabi vazifalar asosiy vazifalar sifatida belgilab berildi. 
Ushbu vazifalarni inobatga olgan holda boshlang’ich ta’lim tizimi faoliyatini 
takomillashtirish, ta’lim sifatini oshirish o’quvchilarning fanlardan o’zlashtirish 
sifatini oshirishda innovatsion texnologiyalar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Mamlakatimiz Prezidentining Farmoniga binoan tasdiqlangan xalq ta’limi 
tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasiga binoan O’zbekistonning 2030 
yilga kelib PISA (The Programme for International Student Assessment) 
o’quvchilarning ta‟lim sohasidagi yutuqlarini baholash bo’yicha xalqaro dastur 
 
1
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi “Bolalarni boshlang`ich ta`limga majburiy 
bir yillik tayyorlashga bosqichma-bosqich o`tish chora-tadbirlari to`g`risida`gi 999-sonli qarori 

---

4 
reytingi bo’yicha jahonning birinchi 30 ta ilg’or mamlakati qatoriga kirishiga 
erishish belgilangan. 
Shuningdek, konsepsiyaga muvofiq, quyidagilar amalga oshirilashi belgilandi: 
xalq ta’limi muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va 
byudjetdan mablag’ bilan ta’minlashning samaradorligini oshirish; 
yoshlarni tarbiyalash va ularning bandligini ta’minlashda maktabdan 
tashqari ta’limning zamonaviy usullari va yo’nalishlarini joriy etish; 
davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish hisobiga davlat ta’lim tizimida 
raqobat muhitini kengaytirish. 
Hozirda respublikamiz umumta‟lim maktablarining boshlang’ich sinflarida 
matematika o’qitishning asosiy vazifalaridan biri oq’uvchilarni har tomonlama 
yetuk insonlar qilib tarbiyalash hisoblanadi. Bunda o’quvchilarda matematika fani 
bo’yicha bilimlar berish bilan birga ularga o„rganilayotgan bilimlarni asosli va 
puxta bo’lishini ta’minlash, ularni qo’llay olish ko’nikma va malakalarini 
shakllantirish muhim ahamiyatga ega. 
Boshlang`ich sinflarda matematika o’quv fanini o’qitishda nazariy bilimlar, 
amaliy malaka va ko`nikmalarni shakllantirish va o`zlashtirishni muhim o‟rin 
tutadi. Shu sababli o’qutuvchilar tomonidan har bir darsda yangi materialni 
o’quvchilarga o`rgatish bilan bir qatorda ularda ko`nikma va malakalarni 
mukammalashtirish ishlari olib boriladi. Matematika darslarining xususiyatlari 
o`quvchilarning matematik materialni o`zlashtirish xususiyatlariga ham bog`liq 
ya’ni, materialning abstrakt xarakterda bo`lishi ko`rsatma vositalarini, o`qitish 
metodlarini 
to`g`ri 
tanlashni, 
o`quvchilarga 
differentsial 
va 
individual 
yaqinlashishni talab qiladi.
2
Ayniqsa, boshlang’ich sinf matematika darslarida mantiqiy masalalarning 
o’rganilishi o’quvchilarni og’zaki va yozma hisoblash malakalarini egallashlariga, 
mantiqiy fikrlashga hamda ularni kelgusida o’quv faoliyatida muvaaffaqiyatli 
qo’llashlari uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Shu nuqtai nazardan mantiqiy 
masalalarni o’qitish usullari o’ziga xos xususiyatlarga ega, ularni o’zaro 
aloqadorlikda va o’quvchilar amaliy faoliyati tajribasi bilan qo’shgan holda
 
2
O`zbekiston Respublikasining 2019 yil 16 dekabrdagi “Maktabgacha ta`lim va tarbiya to`g`risida`gi 595-sonli Qonuni 

---

5 
o’qitish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Bu usullarni ishlab chiqish va amalda 
qo’llash o’qitish sifat va samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Boshlang’ich 
ta’limda matematika o’qitishning asosiy maqsadlaridan biri ham mantiqiy 
fikrlashni oshirish, o’gzaki hisoblash ko’nikmalarini shakllantirish asosida 
o’quvchilar qobiliyat va qiziqishlarini rivojlantirish hisoblanadi. 
Boshlang’ich sinflar matematika darslarida o’quvchilarni mantiqiy masalalar 
yechishga o’rgatish, og’zaki hisoblash ko’nikmalarini shakllantirish, ularning 
mantiqiy tafakkur va hisoblash madaniyatini o’shirishga pedagogik imkoniyatlar 
mavjud. 
Birinchidan, boshlang’ich sinflar matematika darslarida mantiqiy masalalar 
yechish ko‟nikmalarini shakllantirish usullarini o’rgatish mazmuni va ketma-
ketligi; 
Ikkinchidan, mantiqiy masala va misollar asosida o’quvchilarda mantiqiy 
taffakkurni shakllantirish usullari, mantiqiy masalalarni o’rganishda bayon etishda 
ularning qo’llanilishi; 
Uchinchidan, mantiqiy masala va misollar va ularni yechishda o'quvchilar og’zaki 
hisoblash bilan birga algebraik tushunchalar, boshqa amallar bilan o’zaro 
aloqadorligidan foydalanish talab etadi. Bu esa boshlang'ich sinf matematika 
darslarida o’quvchilarning mantiqiy fikrlash hamda og’zaki hisoblash 
ko’nikmalarini shakllantirish usullarini aniqlashtirish dolzarb ekanligini belgilaydi.