Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BAREILLES, BERTRAND

(?, Milhas - 1933, ?) İstanbul hakkında çok sayıda makale ve kitap yayımlamış Fransız yazarı. Doğum tarihi tespit edilememiştir. Güney Fransa'da Pirene Dağları eteğinde Pau'da Milhas adlı kasabada dünyaya geldi. İlköğrenimini "Socra-te"in yurdunda yaptığı bildirildiğine göre, Yunanistan'da okumuş olmalıdır. Arkasından Paris'te Yaşayan Doğu Dilleri Okulu'nda (Ecole deş Languers Orienta-les Vivantes) öğrenimini sürdürerek buradan diploma almıştır. Prusya ile Fransa arasındaki 1870-1871 savaşından sonra İstanbul'a gelmiş ve burada yirmi beş yıl kadar yaşamıştır.

Çok sonraları, 1923'te Le Figaro gazetesinin bir muhabiri ile yaptığı konuşma-

da, oğlunun öğretmeni olduğu Derviş Paşa'nın tavsiyesi ile, o sıralarda yirmi yaşlarında olan Şehzade Abdülmecid Efendi'nin (Halife Abdülmecid Efendi) 1886'dan 1891'e kadar öğretmeni ve aynı zamanda yakın dostu olduğunu belirtmiştir. İstanbul'da kaldığı süre içinde başka şehzadelere de Fransızca dersleri vermiş, Mekteb-i Bahriye ile Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye'de ve Mekteb-i Sulta-ni'de (bugün Galatasaray Lisesi) Fransızca öğretmenliği yapmıştır. Bu işleri dışında İstanbul'da çıkan Stamboul gazetesine ve Levant Herald'm Fransızca kısmına, Fransa'da Le Journal deş Debats'ya. çok sayıda makale göndermiştir. Bu yazıların bir kısmı kendi adıyla, bir kısmı ise "Stambouline" imzası ile çıkmıştır. Saray çevresinde sevilen, fakat bu kadar sevgi ve itimada layık olmadığını sonraları belli eden Bareilles, 1913'te Şehzade Selim Efendi ile Berlin'deki Türk elçisi arasındaki görüşmeleri öğrenmiş ve bunları Fransa idarecilerine ulaştırmıştır. Bareilles bu tarihten itibaren Fransa'ya yerleşerek peş peşe Türkiye hakkında kitaplar yayımlamaya başlamıştır. İlk kitabı Osmanlı Devleti ve Türklere karşı bir polemik olan Leş Turcs, Ce que fut leur empire, Leurs comedies politiques (Türkler, Devletleri ve Politik Komediler Ne İdi) başlığı ile Paris'te 1917'de basıldı. Az sonra İstanbul'a dair en önemli eseri olan Constantinople, ses cites Frangues et Levantines, Pera-Galata-Banlieue, (İstanbul, Frenk ve Levanten Mahalleleri, Beyoğlu, Galata ve Banliyö), dört yüz sahifelik bir cilt halinde yine Paris'te 1918'de yayımlandı. Kitapta, Türkler hakkındaki çirkin görüşler dışında, İstanbul'a dair bir hayli ilgi çekici bilgiye rastlanır. Ayrıca, I. Dünya Savaşı'ndan önceki yıllarda Galata ve Beyoğlu'nun azınlıkları ile, buralarda yaşayan ve Levanten denilen "Tatlısu Frenkleri" hakkında da bilgiler verilmiştir. Bareilles, bu kitabının içinde Türk şehrinden bahsedeceğini bildirdiği ikinci cildini ise bastırmadı. Nafil-yan, bu kitabı Bareilles'in Şehzade Se-lim'i üzmemek için yayımlamadığını ve yazarın ölümünden sonra da müsveddesinin kaybolduğunu bildirir.

Bareilles, 1920'de Sevres görüşmeleri sırasında La Depeche gazetesinin muhabiri olarak toplantılara katıldı. Bu yıllarda daha çok politika ile ilgili çok sayıda makale yazdı, bir taraftan da kitaplar yayımladı. Bunlardan bazıları, Karateodori Paşa'nın 1878 Berlin Kongresi hakkında Babıâli'ye takdim ettiği rapor (Rapport secret sur le congres de Berlin, par Ca-ratheodory Pacha, Paris 1919), Osmanlı Devleti'nin III. Selim döneminde Paris'e gönderdiği elçi Muhib Efendi'nin bir el-yazma nüshasını sahaflarda ele geçirdiği Sefaretname'si (Relation de voyage et de mission de Mouhib Effendi, ambassade-ur du Sultan Selim III, Paris 1920) ve Le drame oriental, d'Athenes â Angora'du (Paris 1923). Bu son kitabında Bareilles Türklerin Kurtuluş Savaşı'nda Yunanlılara karşı başarı kazanmalarından inanıl-

maz derecede rahatsız olduğunu belli eder ve Türklere karşı nefretini açıklamaktan çekinmez.

Bareilles'in İstanbul ve Fransa gazeteleri ve dergilerinde çıkan yazılarından birçoğu A Travers Stamboul başlığı altında yayımlanmış olup, bunlar şehrin, Bizans ve Türk dönemlerine ait eski eserleri hakkındadır ve yazar romantik tasvirlerle Türk yapılarının güzelliklerini anlatmıştır. Bir kısmında da İstanbul'un sosyal hayatından, giyimlerden, sokak satıcılarından, salgın hastalıklardan, Rumlardan, ilk Türk gazetelerinden, saraydan, Boğaziçi'nin güzelliklerinden bahseder. 1920'den sonraki makaleleri ise bütünüyle politik konuludur. Nafilyan, Bareilles'in ölümünden beş yıl sonra yayımlandığı ona dair bir yazısında, damadı M. Bares'de, basılmamış pek çok müsveddenin bulunduğunu, bunları kendisine teslim ettiğini ve "bir gün bunları yayımlamayı" umduğunu bildirir. Fakat bunlar basılmamış ve torunu M. R. Bareilles de bunların ne olduğunu bilmediğini, bu satırların yazarına açıklanmıştır.

Bareilles, Abdülmecid Efendi'yle iyi dost olduğu yıllarda, şehzade ona Abdullah Biraderler fotoğrafhanesinde çekilmiş, üniformalı bir fotoğrafını, "So-uvenir â mon ami M. B. Bareille, LEP. MEDJID, 1886" sunuş yazısıyla vermiştir. Ayrıca Abdülmecid Efendi, Bareilles'in bir de yağlıboya portresini yaparak kendisine hediye etmiştir. Bunun da kenarında "A mon ami B. Bertrand, le P. Medjid, 1886" yazısı okunur. Güzel, akıcı bir yazı üslubu olan Bareilles, neşeli, canlı ve hoş konuşan bir kişi olarak tanınmıştı. Tıbbiye'de öğrencisi olan Tevfik Sağlam (1882-1963) hatıralarında ondan bahseder.

Torunu M. Roland Bareilles, dedesinin günlük gazete ve dergilerde vaktiyle basılmış, İstanbul hakkındaki makalelerini toplamaya uğraşmaktadır. Bareilles'in torunu, dedesinin birdenbire Türk düşmanı kesilmesine bir anlam veremediğini bildirirken Türklerden özür dilediğini samimiyetle açıklamıştır.

Bibi. "Abd--ul-Medjid intime", Le Figaro, 19 Ocak 1923; aynı makale, P. Dubie tarafından Pau-Pyrenees, IV, S. 119 (1923); Marcelle Ti-nayre, "Leş Parisiens vus par un Türe", Le So-leil de Marseiüe, 26 Kasım 1933; V. Nafilyan, "Bertrand Bareilles, Un Pyreneenen Orieut", Revue Regionaliste deş Pyrenees, S. 86 (Ekim 1938), (8 sahifelik ayrı basım görüldü); Tevfik Sağlam, Nasıl Okudum, 3. bas., İst., 1981, s. 55-56.

SEMAVİ EYİCE