Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Bibi. N. İslimyeli, Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi, Ankara, 19Ğ7; Boyar, Türk Ressamları, 250.

AHMET ÖZEL

ÇOCUK DİLİ

Çocukların yeni yeni konuşmaya başladıkları, anadilini çat pat kullanabilecek duruma geldikleri zaman annelerince öğretilen ya da çocukların kendiliklerinden uydurdukları kelime esasına dayanan dil.

Çocuk dilini oluşturan kelimelerin bir kısmı çocuklar tarafından, büyük çoğunluğu da anne ve çevresi tarafından yaratılır. Çocuk dilindeki kelimeler, başka yerlerde olduğu gibi İstanbul'da da hayvanların ses taklitlerinden (miyav miyav, vak vak, hav hav), hece ve kelime tekrarlarından (cip cip, dah dah), şiddetli seslerden (kıh, atta), bazı kelimelerin sonuna getirilen küçültme ve sevgi ifade eden eklerden (atacık, hoppacık) zaman zaman da her çocuğun kendine özgü yakıştırmalarından (bum bum "su") oluşur.

Yörelere göre değişiklikler gösteren çocuk dili daha çok anne ve çocuk ya da çocukla diğer aile bireyleri arasında konuşulur. Çocuk dili Osmanlı şairlerin-ce de işlenmiştir. Ayrıca ramazan gecelerinde mahalle bekçilerinin okuduğu maniler (bak. bekçi manileri) arasında "Fasl-ı Lisân-ı Sıbyân" başlığını taşıyan ve 12 dörtlükten oluşan bir mani katarı vardır. Bu dörtlüklerde çocuk dilinde çocuğa "bebek", dayağa "batıcak", kapmaya "ha-pıcık", yemek yemeye "nam nam", takT keye "ta ta", ekmeğe "ba ba", dua okumaya "amin amin", sokağa çıkmaya "atta", oyuna "elçıp", hamama "çap çap", kediye "pisi", köpeğe "kuçu kuçu", iyiye "cici", kötüye "kaka", korkutucu şeylere

"'

^fe^^^^Sfl?f^»->!5|ÎKİİ1îS^'v^

İm

Abdullah Çizgen'in "III. Murad Odası" adlı tablosu, tuval üzerine yağlıboya, 65x82 cm. Maçka Mezat

"böcü", sopaya "dudu", öpmeye "macı-cık", ateşe "cız", uykuya "ninni", yiyeceğe "mama", ata "dahdah", başını dövmeye "vah vah", bekçiye "tak tak baba", kesici nesneye "kıh" denildiği manzum bir biçimde anlatılmaktadır.

Yoğun göçler nedeniyle nüfusu hızla artan İstanbul'da bugün farklı yörelerin kültür öğeleri bir arada bulunmaktadır. Anadolu'nun değişik yörelerinden gelenler belli ölçülerde de olsa geldikleri yörenin geleneksel kültür öğelerini korudukları için çocuk dilini oluşturan kelimeler de ailenin geldiği yörenin izlerini taşımaktadır.

Bibi. Ali Rıza, Bir Zamanlar, 116-117; S. V. Örnek, Geleneksel Kültürümüzde Çocuk, Ankara, 1979; A. Çelebioğlu, "Çocuk Dili (Lisân-ı Sıbyân) İle Yazılmış Şiirler", //. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Ankara, 1982; ay, Türk Ninniler Hazinesi, ist., 1982; ay, Ramazanname, ist., ty, s. 115-116. MEVLÜT ÖZHAN