Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Çivizade Kızı Mescidi

Tarkan Okfuoglu, 1993

ÇİVİZADELER

16-18. yy'larda İstanbul'un tanınmış ilmiye ailesidir. Bu aileden yetişen iki şeyhülislam vardır.

Bostanzadeler(->) gibi Anadolu kö-

kenli ve Türk asıllı olan Çivizadelerin a-tası, Menteşeli (Muğla) hattat ve Çivi Efendi diye ünlü İlyas'tır. Oğlu "Büyük Çivizade" denen Şeyhülislam Muhyiddin Şeyh Mehmed Efendi (1476-1547) İstanbul medreselerinde öğrenim gördü. Ta-cizade Sadî Çelebi'den, Fenarî Muhyiddin Efendi'den dersler aldı. Karabali Med-resesi'ne muid (asistan) oldu. Müderrisliğe Edirne'de başladı.

1527'de yargı sınıfına geçerek Mısır kadısı oldu. 1537'de Anadolu kazaskerliğine atandı. 1539'da şeyhülislam oldu. Bu görevde iken tasavvufu ve tarikatları yasaklayıcı fetvalar verdi ve tasavvuf karşıtı akımın öncülüğünü yaptı. Bu tutumundan dolayı 154l'de görevinden azledildi. Hacca gitti. Dönüşünde Fatih Med-resesi'nde müderrislik görevi aldı. 1545'te Rumeli kazaskerliğine getirildi ve bu görevdeyken öldü. Eyüb Sultan Camii haziresine gömüldü.

Damadı Hâmid Efendi (1494-1577) Rumeli kazaskerliği (1557-1566) yapmıştır. Oğullarından Abdurrahman Abdî Çelebi (ö. 1553) başdeftardarlığa kadar yükselmiştir. Abdî Çelebi'nin oğlu Müderris ve Kadı Mustafa Efendi'dir (ö. 1565). Mustafa Efendi'nin oğlu Abdurrahman Efendi (ö. 1629) IV. Murad döneminde (1023-1640) Anadolu kazaskeriydi.

Muhyiddin Efendi'nin ikinci oğlu Çivizade Mehmed Efendi (1531-1587) babasından, Perviz Efendi'den, Taşköprü-lüzade'den dersler aldı. 1552'de müderris oldu. istanbul medreselerinde görev yaptı. 1569-1575 arasında Şam, Mısır, Bursa, Edirne ve İstanbul kadılıklarında bulundu. 1575'te Anadolu, 1577'de Rumeli kazaskeri oldu. İki yıl açıkta kaldı. 1580' de ikinci kez Rumeli kazaskerliğine getirildi. 1582'de şeyhülislam oldu. 1584'te vezirazam olan Özdemiroğlu Osman Paşa kendisini ziyarete giderek saygı sunuşunda bulundu ve bu Osmanlı protokolünde yeni bir gelenek durumuna girdi. Mehmed Efendi şeyhülislam iken öldü. Babasının yanına gömüldü. Mehmed Efendi de tasavvuf ve tarikat karşıtıydı. İstanbul'un ilmiye sınıfı semti olan Zeyrek'te cami ve medrese, Şehremini'de bir mescit yaptırmıştır.

Mehmed Efendi'nin oğlu Şeyh Mehmed Efendi (ö. 1Ö5D Su'nullah Efendi' den ders aldı. İstanbul'da Zal Paşa, Eyüp, Sahn-ı Semaniye, Valide Sultan, Süleyma-niye medreselerinde müderrislik, Şam, Mısır, Galata, Bursa, Edirne ve İstanbul' da kadılık yaptı. 1639'da Anadolu kazaskeri iken emekli oldu. l644'te ikinci kez Anadolu kazaskeri, l647'de Rumeli kazaskeriydi. 1648'de açığa alındı.

Mehmed Efendi'nin oğlu Çivizade Ata-ullah Efendi de (1638-1725) İstanbul'da müderrislik, Kudüs, Şam, Selanik, Mekke, Galata, Edirne, Kahire, Filibe ve İstanbul'da kadılık yaptı. 1717'de Anadolu kazaskeri oldu. 1719'da Karacabey'e sürüldü. 1721'de Rumeli kazaskerliğine getirildi. Bir süre açıkta kaldıktan sonra 1723'te ikinci kez Anadolu kazaskeri oldu ve bir yıl sonra emekliye ayrıldı.

Eyüp'teki aileye ait yalıda öldü. Eyüb Sultan Camii haziresindeki türbesine gömüldü. Çivizade Darülhadisi denen bir medrese yaptırmıştır.

Bibi. Ataî, Hadaiku'l-Hakaik, 292-294; Şeyhî, Vekayiü'l-Fuzalâ, I, 195-196, 517, 539, II-III, 600-602; Mecdî, Hadaiku'l-Şakaik, 446-448; Müstakimzade, Devhatü'l-Meşayih, ist., ty, s. 19-20; Tarih-i Selânikî, 221-222; Tarih-i Naima, I, 109; Müstakimzade, Tuhfe, 444; Ayvansarayî, Hadîka, I, 72; ilmiye, 262, 403; Uzunçarşılı, ilmiye, 95, 177, 187, 195.

NECDET SAKAOĞLU