Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Bibi. Eldem, Köşkler ve Kasırlar, II, 422-428; Tuğlacı, Balyan Ailesi.

M. BAHA TANMAN

DARPHANE-İ ÂMİRE BİNASI

Darphane yapılar topluluğu, Topkapı Sa-rayı(->) birinci avlusunda, Aya İrini Kili-sesi'nden(->) başlayarak, kuzeybatıya doğru Soğuk Çeşme Kapısı'na (Gülhane Parkı girişi) kadar uzanan eğimli geniş arazide yer alır. Arazinin sınırlarını batıda Sur-i Sultani, kuzeyde Osman Hamdi Bey Yokuşu belirler. Birinci avluyu Soğuk Çeşme Kapısı'na bağlayan bu yokuş üzerinde, Kozbekçiler Kapısı veya Darphane Kapısı olarak adlandırılan kemerli bir geçit vardır. Kompleksin ana girişini oluşturan ampir üslubundaki(->) Darphane Kapısı ise birinci avludadır. İkinci bir giriş Arkeoloji Müzeleri(->) girişi karşısından sağlanmıştır. Yaklaşık 17 dönümlük bir alanda kurulu olan Darphane arazisi yüksek duvarlarla çevrilidir.

Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından Darphane olarak yaptırılan kagir binanın 1727'de tamamlandığı bilinmektedir. Günümüzde birinci avluda, Darphane Kapısi'mn sol tarafında bulunan küçük çeşmede III. Selim (hd 1789-1807) tuğrası vardır. Darphane yapıları, II. Mahmud döneminde (1808-1839), kapsamlı bir onarımdan geçirilmiş ve Darphane Köşkü(-») inşa edilmiştir. Bu uygulamalarla ilgili kitabelerden biri Darphane Kapısı'ndadır. Tarih manzumeleri Pertev Paşa tarafından, yazıları da devrin ünlü hattatlarından Yesarizade Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan 1248/1832 tarihli kitabelerden bir diğeri de Darphane Köşkü üzerinde bulunmaktaydı. Hassa mimarı Krikor Amira Balyan (1764-1831) yönetiminde başlanan bu uygulamanın, bu yıllarda yapılan Darphane Kapısı ve Darphane Köşkü dışında, bir genişletme ve yenileme çalışması olarak gerçekleştiği düşünülmektedir. Alanın kuzeybatısında bulunan yapıların büyük bölümünün günümüze ulaşan karakteri, önceki dönem belgelerini taşımakla birlikte, bu son müdahalenin kazandırdığı mimari kimliği yansıtmaktadır.

Osmanlı mali düzeni içinde önemli bir yeri olan Darphane'de, para basımı dışında saray için gerekli olan altın ve gümüş eşya, hatıra sikkeleri ve mücevherlerin imalatı da yapılırdı. Darphane; dökümhane, çarkhane, sikkehane, teksirhane, tamirhane, kalıp atölyesi gibi imalatla ilgili yapılar ile muhasebe, emin-lik gibi yönetim birimlerini içermekteydi. Hazine-i Hassa Nezareti de kuruluşundan, 1877'de Dolmabahçe'ye taşmıncaya kadar burada hizmet vermiştir.

Giriş avlusunda yer alan yapıların 1982-1983'te Kültür Bakanlığı'nca restorasyonları yapılmış ve Darphane Eminliği binası ile avlunun kuzeybatı köşesinde bulunan küçük yapı İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü'ne, dökümhane ise İstanbul Restorasyon Konservasyon Merkez Laboratuvarı Müdürlüğü'ne tahsis edilmiştir. Bu çalışmalar kapsamında, Darphane Köşkü zemin kat duvar bakiyelerinin de restorasyonu yapılmış, kapatılmış olan pencere boşlukları açılmıştır. Giriş