B. A. Nazarbayeva
Yüklə 3,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
| P
= P xx + P yy + P zz (4.25) Bunda x,y va z – kristallning o‘qlari bilan birlashtirilgan odatdagi ortogonal tizimning koordinata o‘qlari. Bu ifodadagi qo‘shiluvchilar quyidagicha aniqlanadi (yanada to‘liqroq formulalar siljish kuchlanishi va mos keluvchi d- koeffitsiyentlarni ham o‘z ichiga oladi): P xx = d 11 σ xx + d 12 σ yy + d 13 σ zz P yy = d 21 σ xx + d 22 σ yy + d 23 σ zz (4.26) P zz = d 31 σ xx + d 32 σ yy + d 33 σ zz Bunda σ – o‘q kuchlanishi, d mn – kristall qirqimlarning ortogonal o‘qlari bo‘yicha doimiy pyezoelektrik koeffitsiyentlar. Bu koeffitsietlar Kulon/Nyuton, ya’ni kuch birligiga to‘g‘ri keladigan bittalik zaryad o‘lchamliligiga ega. 154 4.8 -rasm. Qutblangan kristallga kiritilgan elektrodlar yordamida shallantirilgan pyezoelektrik datchik Hisoblashlar qulay bo‘lishi uchun ikkita qo‘shimcha birlik kiritilgan. Ulardan birinchisi g-koeffitsiyent deb ataladi va mos keluvchi pyezoelektrik konstanta bilan absolyut dielektrik doimiysining nisbati sifatida aniqlanadi: g mn = (4.27) Bu koeffitsiyent kristallda qo‘yilgan bosimning har bir birligiga to‘g‘ri keladigan kuchlanish gradiyentini ko‘rsatadi. Boshqa h koeffitsiyent o‘zida g-koeffitsiyentning kristallning har bir o‘qi uchun mos keluvchi Yung moduliga ko‘paytmasini taqdim qiladi. Pyezoelektrik kristallar mexanik energiyani elektr energiyasiga to‘g‘ridan to‘g‘ri qayta shakllantirgichlar bo‘lib hisoblanadi. bunday qayta shakllantirgichning samaradorligini k mn bog‘lanish koeffitsiyenti deb ataladigan koeffitsiyent orqali ifodalash mumkin: k mn = (4.28) 155 Bu koeffitsiyentlar energiyani uzatishning yuqori samaradorligini ta’minlash zarur bo‘lgan hollarda, masalan, akustik va ultratovush datchiklarida juda muhim tavsiflar bo‘lib hisoblanadi. Pyezoelektrik kristallning yuzasida generatsiyalanadigan zaryadning kattaligi, masalan, x o‘q yo‘nalishida qo‘yilgan kuchga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi: Q x = (4.29) Kristall unga kiritilgan elektrodlar bilan birgalikda o‘zida S sig‘imga ega bo‘lgan kondensatorni taqdim qiladi. Bu kondensatordagi kuchlanish quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: V = = F O‘z navbatida, sig‘imni a elektrod yuzasining maydoni va kristallning qalinligi orqali ifodalash mumkin (bu yerda kristallning o‘zining emas, balki elektrodlarning maydoni hisobga olinadi, chunki pyezoinduksiyalangan zaryad faqatgina ularda to‘planadi): C = k (4.30) Bunda - elektr doimiysi, k – dielektrik singdiruvchanlik. Shunda kuchlanish uchun ifoda quyidagi ko‘rinishni oladi: V = Yüklə 3,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|