Axborot madaniyati tushunchasi mazmun mohiyati. Reja

Axborot savodxonligi
– axborotni tanlash, baholash, qayta ishlash va 
uzatish borasidagi ko’nikmalar va malakalar majmuini bildiradi. Ushbu majmuani 

---

1jadvalda ko’rish mumkin. Axborot savodxonligi axborotga egalik, uni baholash 
va axloqiy qoidalarga rioya qilgan holda foydalanishning muhimligini e’tirof etadi. 
•
Axborot ehtiyojlarini aniqlash va shakllantirish
•
Axborotni izlash va unga egalik qilish
•
Axborotni baholash
•
Axborotni tizimlashtirish
•
Axborotdan axloqiy qoidalarga rioya qilgan holda foydalanish
•
Axborotni uzatish
•
Axborotni qayta ishlash uchun AKT bilan ishlash ko’nikmalaridan 
foydalanish
Media savodxonlik
– mass-mediani qabul qilish va uning faoliyatini 
baholash bo’yicha ko’nikmalar va malakalar majmuini bildiradi. Demokratik 
jamiyatda medianing roli va funksiyalarini tushunish.
•
Media o’z funksiyalarini amalga oshirishi mumkin bo’lgan 
shartsharoitlarni tushunish
•
Media kontentini uning funksiyalari nuqtai nazaridan kelib chiqqan 
holda tanqidiy baholash
•
Media vosiasida o’z fikrini bayon etish va demokratik jarayonlarda 
ishtirok etish uchun o’zaro hamkorlik qilish
•
Foydalanuvchi kontentini yaratish uchun kerak bo’ladigan 
ko’nikmalar(shu jumladan, AKT bilan ishlash ko’nikmalari)ni faollashtirish
Media savodxonlik media funksiyalarini tushunish, mazkur funksiyalarni 
amalga oshirish sifatini baholash va o’z-o’zini ifoda etish, shuningdek, ijtimoiy 
jarayonlarda ishtirok etish uchun medialar bilan ratsional hamkorlikka kirishishga 
urg’u beradi. Media savodxonlik ham, axborot savodxonligi ham yoshlarda media 
va axborot makonida foydalanilayotgan texnologiyalardan qat’iy nazar o’zaro 
hamkorlik qilish ko’nikmalarini ongli ravishda shakllantirish va rivojlantirish bilan 
bog’liq. Ushbu bir biriga bog’liq bo’lgan sohani turlicha tushuntirib beruvchi 
ikkita ilmiy maktab mavjud. Birinchi maktab vakillari axborot savodxonligini katta 

---

tadqiqotlar sohasi sifatida ko’rishadi. Ikkinchi maktab namoyondalari esa axborot 
savodxonligi media savodxonlikning tarkibida bo’lib, u ancha keng soha ekanligini 
ilgari suradilar. Ammo YUNESKOning xalqaro ekspertlar guruhi nafaqat media va 
boshqa axborot xizmatlarining bir biridan farqi, balki ularning o’zaro aloqadorlik 
nuqtalarini ham aniqlagan.
MAS tarkibini quyidagi asosiy tushunchalar tashkil etadi:
– Media savodxonlik;
– Axborot savodxonligi;
– O’z fikrini erkin bayon etish savodxonligi 
–Kutubxona savodxonligi;
– YAngiliklar savodxonligi;
– Kompyuter savodxonligi;
Internet-savodxonligi;
– Raqamli texnologiyalar sohasidagi savodxonlik;
– Kinosavodxonlik;
– Elektron o’yinlardan foydalanish savodxonligi; 
–Televizion savodxonlik, reklama sohasidagi savodxonlik. 
Mazkur tushunchalar o’rtasida bog’liqlik mavjud. Ularning ko’pchiligi turli 
xil bahslarga sabab bo’lib, u yoki bu foydalanuvchilar hamjamiyatining kasbiy 
konteksti yoki madaniy amaliyotiga qarab turlicha qo’llanib kelinmoqda. Masalan, 
jurnalistikada media savodxonlik yuqorida ko’rsatib o’tilgan deyarli barcha 
tushunchalarni qamrab oladi: 
-
Media savodxonlik;
– O’z fikrini erkin bayon etish; 
– Kutubxona savodxonligi;
– YAngiliklar (axborot) savodxonligi;
– Internet-savodxonlik;
– Raqamli texnologiyalar sohasidagi (shu bilan birgalikda kompyuter) 
savodxonlik (jumladan, elektron o’yinlardan foydalanish savodxonligi);

---

– Televizion (kino, reklama sohasidagi) savodxonlik. Global miqyosda 
barcha tashkilotlar mediata’lim (MT) atamasidan foydalanadi. Ko’pchilik 
tushunchasida u ham media savodxonlik hamda axborot savodxonligini o’z ichiga 
oladi. Turli platformalar konvergensiyasi sharoitida ushbu ikki yondashuv 
uyg’unligiga intilgan holda YUNESKO MAS atamasini ilgari suradi. 
1. MAS bo’lajak jurnalistlarni kelgusida foydalana olishi uchun keng bilimlar 
bilan qurollantiradi.
2. MAS demokratik jamiyatda media va axborot kanallarining faoliyati haqida 
muhim bilimlar beradi, media va axborot xizmatlarining funksiyalari doirasidagi 
faoliyatini baholash uchun zarur bo’ladigan, ushbu funksiyalarni amalga oshirish 
va asosiy ko’nikmalarni rivojlantirish uchun zarur bo’lgan shart-sharoitlarni 
tushunishni ta’minlaydi.
3. Media va axborot savodxonligiga ega bo’lgan jamiyat erkin, mustaqil va 
turfa fikrli media va ochiq axborot tizimlarini rivojlantirishni rag’batlantiradi.
Jurnalistika sohasida