1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd
Dilin yaranması haqqında ictimai razılaşma
Yüklə 10,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3. Dilin yaranması haqqında ictimai razılaşma
nəzəriyyəsi Dilin əmələ gəlməsinə dair antik nəzəriyyələrdən biri olan ictimai razılaşma nəzəriyyəsi bizim eradan əvvəl V-IV əsrlərdə Yunanıstanda meydana çıxmışdır. Bu nəzəriyyə- nin mahiyyətini “ictimai razılaşma” anlayışı təşkil edir. Bu nəzəriyyəyə eyni zamanda tesey nəzəriyyəsi də deyilir. İctimai razılaşma nəzəriyyəsinə görə, dil insanların öz ara larında müəyyən ad haqqında razılığa gəlmələri əsasın- da yaranmışdır. Belə ki, guya, ilk insanlar hələ dil olma- dığı bir dövrdə bu və ya başqa hadisəni, yaxud da əşyanı adlandı randa bir-birləri ilə razılaşmışlar. Məsələn, deyək ki, qanadlı canlıların bir növünə quş, quşların müəyyən qrupuna durna, digərlərinə leylək, qaz, toyuq, heyvanların müxtəlif növlərinə fil, dəvə, şir, pələng, dovşan, tülkü, inək, qoyun və i. ad verəndə adamlar toplaşıb bu canlıları həmin Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D 362 sözlərlə adlandırmaq razılığına gəlmişlər. Bundan əlavə, ictimai razılaşma nəzəriyyəsinin tərəfdarları öz nəzəriy- yələri üçün müxtəlif elm sahələrinə dair terminlərin razı- laşma əsasında qurulduğunu da əsas götürmüşlər. Onlar sübut etməyə çalışmışlar ki, madam ki, terminlər yaradı- landa razılaşma əsas tutulur, deməli, ilk sözlərin yaradıl- masında da bu yoldan istifadə edilmişdir. İctimai razılaşma nəzəriyyəsinin uzun illər qızğın müdafiəçiləri olmuşdur. XVIII əsrdə fransız mütəfəkkirləri dilin ictimai razılaşma əsasında yarandığını möhkəm mü- dafiə edib, eyni zamanda, dilin şüurlu şəkildə əmələ gəldi- yini söyləmişlər. Onların tezisləri belə idi: “dil şüurlu kəşf” və “ictimai razılaşma” əsasında əmələ gəlmişdir. Bütün deyilənlərə diqqətlə yanaşıldıqda aydın olur ki, dilin mənşəyinə dair tesey nəzəriyyəsində doğru fikir söy- lənilməmişdir. Bu nəzəriyyənin düzgün olmadığını aşağı- dakı cəhətlər göstərir: 1. Əgər ilk insanlar bu və ya başqa bir şeyə ad verərkən bir-biri ilə razılaşsalar, mütləq ünsiyyət vasitəsinə müraciət etməli idilər. Məlumdur ki, əsas ünsiyyət va- sitəsi dildir. Bəs hələ dil olmadığı halda insanlar razı- laşa bilərdilərmi? Əlbəttə yox. Deməli, bu fikir əsassız və yanlışdır. 2. İctimai razılaşma nəzəriyyəsinin tərəfdarları ilk adi sözlərin yaranması prosesi ilə terminlərin əmələ gəl- məsini səhv olaraq eyni məsələ hesab etmişlər. Hal- buki bunlar bir-birindən fərqlənən dil hadisələridir. İlk sözlərin yaranması dillə, terminlərin meydana çıxması isə, əsasən, elmlə bağlıdır. Eyni zamanda, dil olmadan elm yarana bilməzdi. Odur ki, dilin əsasında elm, elmə uyğun isə termin meydana çıxır. Buna görə də ilk sözlərin tarixi qədim, terminlərinki isə nisbətən çox gəncdir. Başqa sözlə desək, termin yaradılması di- Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D 363 lin inkişafının yaxın dövrünə aiddir. Deməli, ünsiyyət vasitəsi olan dil ictimai razılaşma əsasında meydana çıxmamışdır. Çünki maddi varlıqların mahiyyətini ki- fayət qədər dərk edə bilməyən ilk adamlar heç vaxt razılaşma yolu ilə yeni-yeni sözlər yaradıb dil əmələ gətirə bilməzdilər 1 . Yüklə 10,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|